ISRO वर निबंध – निबंध लेखन | हिंदी मध्ये निबंध | निबंध | हिंदी परिच्छेद

प्रस्तावना

इस्रो ही भारत सरकारच्या सर्व अंतराळ मोहिमा चालवणारी संस्था आहे. या संस्थेअंतर्गत सर्व अंतराळ मोहिमांसाठी प्रशिक्षण इ. सध्या केवळ भारताच्याच नव्हे तर इतर देशांच्या उपग्रह प्रक्षेपणात इस्रोचे मोठे योगदान आहे.

आपल्या यशस्वी कार्यामुळे इस्रोने जगभरातील खगोलशास्त्राच्या क्षेत्रातही आपले वर्चस्व प्रस्थापित केले. ISRO ची स्थापना विक्रम साराभाई यांनी 15 ऑगस्ट 1969 रोजी केली होती, ज्याचे वार्षिक बजेट आता सुमारे 14 कोटी आहे.

इस्रोची स्थापना

भविष्यातील अंतराळ कार्यक्रमांची गरज सर्वप्रथम भारताचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांना जाणवली होती. ज्या अंतर्गत 1961 मध्ये अंतराळ संशोधनाची स्थापना करण्यात आली, ज्यामध्ये अणुऊर्जा विभागाचे प्रमुख होमी जहांगीर भाभा होते.

यानंतर 1962 मध्ये भारतीय अंतराळ संशोधन समितीची स्थापना करण्यात आली. ज्यासाठी डॉ. विक्रम साराभाई यांची अध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली होती. इस्रोचे मुख्यालय सध्या बेंगळुरू, कर्नाटक येथे आहे आणि सध्याचे संचालक डॉ. के. शिवन आहे.

अशाप्रकारे, भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाचे जनक मानले जाणारे डॉ. विक्रम साराभाई यांनी भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाची स्थापना केली. भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेची स्थापना १५ ऑगस्ट १९६९ रोजी झाली. त्याच्या स्थापनेच्या वेळी, ISRO चे नाव इंडियन नॅशनल कमिटी फॉर स्पेस रिसर्च (INCOSPAR) होते.

इस्रोचे कार्य आणि उपलब्धी

इस्रोने आपल्या स्थापनेपासून हवामानशास्त्र, दूरदर्शन प्रसारण, दूरसंचार आणि पूर्व चेतावणी इत्यादी प्रणाली विकसित केल्या आहेत. इस्रोचा पहिला उपग्रह आर्यभट्ट 19 एप्रिल 1975 रोजी बांधला गेला आणि त्याची नोंदणी झाली. सोव्हिएत युनियनने प्रक्षेपित केलेला हा पहिला उपग्रह होता. दुसरीकडे, रोहिणी या उपग्रहाची स्थापना 18 जुलै 1980 रोजी भारताने बनवलेल्या उपग्रह प्रक्षेपण वाहन 3 द्वारे करण्यात आली.

याशिवाय इस्रोने २०१२ मध्ये इमेजिंग सॅटेलाइट वन प्रक्षेपित केले. इस्रोची चंद्र निरीक्षण मोहीम चांद्रयान-1 2008 मध्ये प्रक्षेपित करण्यात आली होती. 2013 मध्ये मार्स ऑर्बिटर मिशनच्या यशस्वी प्रक्षेपणामुळे इस्रोने जगभरात प्रसिद्धी मिळवली. इस्रोने वेळोवेळी विकसित केलेली काही विशेष प्रक्षेपण वाहने पुढीलप्रमाणे आहेत –

1. ध्रुवीय उपग्रह प्रक्षेपण वाहन
2. भूस्थिर उपग्रह प्रक्षेपण वाहन
3. संवर्धित उपग्रह प्रक्षेपण वाहन
4. जिओस्टेशनरी सॅटेलाइट लॉन्च व्हेईकल मार्क 3

इस्रोचे नवीन कार्यक्रम किंवा योजना

येत्या काही वर्षांत इस्रोकडून काही नवीन कार्यक्रम सुरू होणार आहेत, त्यातील काही पुढीलप्रमाणे आहेत.
• येत्या काही वर्षांत, इस्रोकडून मानवाला अंतराळात पाठवण्याची तयारी केली जाऊ शकते, यासह भारत आपल्या पहिल्या सौरमालेचा अभ्यास करण्यासाठी आदित्य L1 पाठवण्याची व्यवस्था करत आहे.
• 2022 मध्ये NISAR उपग्रह प्रक्षेपित करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे, जो एक रडार उपग्रह आहे.
• वर्ष 2024 मध्ये, भारत आपला दुसरा उपग्रह प्रक्षेपित करेल जो मंगळाच्या अभ्यासासाठी खास पाठवला जाईल.
• 2025 साली, ISRO शुक्रयान-1 ऑर्बिटर शुक्राचा अभ्यास करण्यासाठी प्रक्षेपित करेल.

निष्कर्ष

इस्रोने जगभरात यशस्वी स्थान मिळवले आहे. इस्रोने आपल्या यशस्वी अंतराळ प्रकल्पांमुळे जगभरात ख्याती मिळवली आहे. गेल्या काही दशकांमध्ये भारताला उपग्रह प्रक्षेपित करण्यासाठी अमेरिका आणि रशियासारख्या देशांचा सहारा घ्यावा लागला होता, परंतु आज भारत स्वतः अमेरिका आणि रशियासारख्या अनेक देशांचे उपग्रह आपल्या प्रक्षेपण वाहनाद्वारे प्रक्षेपित करतो. जी आपल्या भारत देशासाठी खूप अभिमानाची बाब आहे. इस्रो ही भारतासाठी आणि प्रत्येक भारतीयासाठी सन्मानाची बाब आहे.